Çocuklarda Travma Sonrası Stres Bozukluğu Nedir?

Çocuklarda Travma Sonrası Stres Bozukluğu Nedir?

Arkadaşlar mikapsikoloji.com adresinde yayınlanan yazıyı sizlerle paylaşıyorum.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) olaydan sonraki birkaç hafta içinde ortaya çıkabileceği gibi yıllar sonra bir tetikleyici unsur ile de ortaya çıkabilmektedir.

Travma yaşayan her birey stres belirtileri gösterir ve bir süre sonra belirtilerin azalarak iyileşmesi beklenir. Ancak bazı durumlarda ( ruh sağlığının durumu, sosyal destek, aile geçmişi, çocukluk deneyimleri, travma yaratan durumun özellikleri, travmatik olaya yakınlık ve tekrar durumu, travmatik olaydan etkilenen kişilerin yakınlığı gibi faktörlerin etkisine göre) çocuklar travmatik olaydan 3-6 ay sonrasında bile olumsuz etkileri gösterir. Travmatik olayda yaşadıklarını, olay ile bağlantılı durum veya nesneler ile karşılaştıklarında ‘flashback’ ( geri dönüş) , anılar, kabuslar veya korku dolu düşünceler ile tekrar tekrar deneyimlerler.

Travmatik olay sonrasında TSSB’ ye yol açan durumlar genellikle hiç beklenmeyen, ani, kendisinin veya sevdiği birinin zarar görmesidir. Bu durumlara birkaç örnek olarak:

• Fiziksel veya cinsel istismar
• Trafik kazaları
• Savaş, terör saldırıları, bomba patlamaları
• 6 yaş altında çocuklar için invaziv medikal prosedürler, ameliyatlar, tedaviler
• Doğal afetler
• Beklenmedik ölümler
• Evlat verilme
• Olumsuz boşanma
• Yakınındaki birinin bu tür bir travma deneyimini yaşadığına tanık olmak
• Ölümcül hastalık teşhisi
• Kaçırılma, işkence, tartaklanma
• Duygusal istismar, ihmal, zorbalık

Travma Sonrası Stres Bozuluğunun Çocuklardaki Yaygınlığı

18 yaşı altındaki çocukların %4’u hayatları boyunca TSSB’ye yol açan bir tür travma yaşarlar ( Stanford Childrens Health). Çocuk ve ergenlerden travmaya maruz kalanların kızlardan %7’si, erkeklerden ise %2TSSB tanısı almaktadır (National Institute of Mental Health) .

Travma Sonrası Stres Bozuluğunun Çocuklardaki Belirtileri Nelerdir?

Travma sonra stres bozukluğunu 4 ana belirti altında toplayabiliriz.

Olay ile ilgili düşünce ve anıların ani ortaya çıkışları, durumu hatırlatıcı şeylerden kaçınma, durum sonrasında olumsuz düşünceler veya ruh hali, devamlı kaygı veya kaygının fiziksel belirtilerinin olması.

• Olay ile ilgili istenmeyen anıların ani ve sıklıkla geri dönüşü
• Olay tekrar gerçekleşiyormuş gibi davranmak veya hissetmek (flashback)
• Travmatik olay ile ilgili bir tetikleyici bir unsur olduğunda aşırı tetikte ve kaygı dolu olmak
• Çocuğun oyununda veya resimlerinde olay kurgusunun devam etmesi
• Travmatik olayı inkar etmek
• Travmatik olay ile ilişkilendirilmiş etkinliklere katılmamak, kişiler ile görüşmeyi red etmek
• Travmatik olay anındaki önemli anları/ olanları hatırlamamak
• Kişilerin ve dünyanın güvenli olmadığına dair ısrarcı inanç
• Travmatik olay için kendini suçlama
• Günlük rutine dahil olamama
• Olanlar hakkında ısrarcı öfke, utanç ve korku duyguları
• Çevredeki kişilerden (arkadaş/aile) kopmuş gibi ait olmadığını hissetmek
• Olumlu duyguları hissedememe ( mutluluk, keyif, sevgi vb.)
• Uykuda bozulmalar
• Dikkat sorunları
• Akademik başarıda düşüş
• Yemek bozuklukları
• Ani ruh hali değişiklikleri (ağlama/öfke krizleri)
• Regresif davranışlar (alt ıslatma/parmak emme)
• Ayrılıklara karşı aşırı hassas olmak (ebeveyninden ayrılamama)
• Takıntılar
• Aşırı tetikte olma hali (en ufak ses veya değişikliğe yoğun tepkiler vermek )

Travma sonrası stres bozukluğu belirtileri genellikle travmatik olaydan sonraki 1 ay içerisinde ortaya çıkar ancak bazı durumlarda aylarca bu tepkiler görülmeyebilir, tetikleyici unsur ile görülmeye başlanabilir.

Travma sonrası stres bozukluğu belirtileri belirtileri 1 aydan uzun sürdüğü durumda mutlakapsikolojik destek alınmalıdır.

En iyi yaklaşım travmatik olayın önlenmesidir. Ancak travmatik olay gerçekleştikten sonra erken müdahale hayatidir. Güven duygusunun tekrar sağlanması, psikoterapi desteği ile çocuğun içsel çatışmalarını, korkularını çözümlemesine, durum ile baş etmesine uygun yöntemler ile yardımcı olunur.

Ebeveynler çocuklarını bu süreçte nasıl destekleyebilir?

• Her çocuk travmatik olay sonrası adaptasyon süresine ihtiyaç duyar. Bu süreçte sevginize, anlayışınıza ve desteğinize daha çok ihtiyaç duyarlar. Çocuğunuza birebir daha çok zaman ayırmanız gerekebilir.
• Günlük yaşam rutininizi koruyun.
• Çocuğunuz hazır olduğunda yaşadıkları/hissettikleri hakkında konuşun. Çocuğunuz henüz duygu ve düşüncelerini paylaşmaya hazır değil ise onu zorlamamanız ve sabırlı olmanız önemlidir. Çocuğunuza kendisini ifade edebileceği alternatif alanlar sunabilirsiniz (resim çizmek, şarkı yazmak, günlük yazmak gibi.)
• Çocuğunuzun hissettiği duyguları kabul edin ve tüm duyguların normal olduğunu söyleyin.
• Çocuğunuzun yaşına uygun seçimleri kendisinin yapmasına destek olun. Travmatik olay ile kontrolünü kaybettiğini hisseden çocuk için hayatındaki seçimleri yapabildiği görmek iyi gelecektir.
• Çocuğunuza yaşanılan olayın onu suçu olmadığını netçe ifade edin. Çocuğunuz ile konuşurken suçlayıcı bir dil kullanmamaya özen gösterin.
• Çocuğunuzun regresif davranışlarını eleştirmeyin. Travmatik olay sonrasında güvende hissetmek için ışıklar açık uyumak isteyebilir, uykuya dalana kadar yanında oturmanızı isteyebilir.
• Aynı zamanda travmatik olaydan siz de etkilenmiş olabilirsiniz bu nedenle kendinize de ihmal etmeyin. Ebeveyni olarak siz sağlıkta olursanız ancak çocuğunuza faydalı destek olabilirsiniz. Gerekli durumlarda çocuğunuz için neleri yapmanın iyi olabileceğini bir uzmandan destek alarak öğrenebilirsiniz.